كاربرد بلوك هاي سيماني در كارهاي عمراني:
انطباق با مشخصات و استانداردها
بلوكهاي مورد مصرف در هر پروژه بايد از لحاظ ويژگيهاي فيزيكي و مكانيكي و ابعاد و شكل ظاهري با آنچه در مشخصات فني خصوصي و نقشه‌ها و ديگر مدارك پيمان ذكر شده است، مطابقت داشته باشند. نمونه‌هاي انواع بلوك مصرفي شامل بلوكهاي توكار و نمادار ديواري و سقفي بايد قبلاً به تصويب دستگاه نظارت برسد.
ويژگيها و روشهاي آزمايش بلوكها بايد مطابق استانداردهاي ايراني زير باشد:
ـ استاندارد شماره 70 : بلوكهاي سيماني
ـ استاندارد شماره 2909 : استاندارد، ويژگيها و روشهاي آزمون تيرچه و بلوك سقفي
ـ هر استاندارد ايراني ديگري كه تا زمان انعقاد پيمان در باره انواع بلوكهاي سيماني تدوين يا تجديدنظر شود.
بلوكهاي مورد مصرف در هر پروژه بايد از لحاظ ويژگيهاي فيزيكي و مكانيكي و ابعاد و شكل ظاهري با آنچه در مشخصات فني خصوصي و نقشه‌ها و ديگر مدارك پيمان ذكر شده است، مطابقت داشته باشند. نمونه‌هاي انواع بلوك مصرفي شامل بلوكهاي توكار و نمادار ديواري و سقفي بايد قبلاً به تصويب دستگاه نظارت برسد.
ويژگيها و روشهاي آزمايش بلوكها بايد مطابق استانداردهاي ايراني زير باشد:
ـ استاندارد شماره 70 : بلوكهاي سيماني
ـ استاندارد شماره 2909 : استاندارد، ويژگيها و روشهاي آزمون تيرچه و بلوك سقفي
ـ هر استاندارد ايراني ديگري كه تا زمان انعقاد پيمان در باره انواع بلوكهاي سيماني تدوين يا تجديدنظر شود.
تا زماني كه استاندارد ايراني در برخي موارد تدوين نشده باشد در درجه اول استانداردهاي سازمان بين‌المللي استاندارد ISO معتبر خواهد بود و در صورت نبودن استاندارد مذكور به ترتيب استانداردهاي آمريكايي ASTM ، بريتانيايي BS و آلماني DIN ملاك عمل قرار خواهد گرفت.
ويژگيها و حداقل حدود قابل قبول
2-3-3-1 بلوكهاي ديواري
بلوكهاي سيماني ساده بايد به شكل مكعب مستطيل و كاملاً سالم و بدون عيب بوده و سطوح آن چسبندگي كافي با اندود و ملات داشته باشد.
استاندارد ايران شماره 70، سال 1357، بلوكهاي توخالي ديواري را به انواع 40×30×20، 40×20×20 و 40×10×20 سانتيمتر گروه‌بندي كرده و جمع طول قطعات توپر را بيش از كل طول در همان جهت و سطح قسمتهاي پر را بيش از (50%) سطح كل بلوك در جهت عمود بر بار وارده و ضخامت حداقل جداره‌ها و پوسته خارجي بلوكهاي كوچك را 3 سانتيمتر و بلوكهاي متوسط و بزرگ را 4 سانتيمتر تعيين نموده است. ابعاد مذكور اسمي هستند، و اندازه‌هاي واقعي طول و ارتفاع بلوك را، به خاطر وجود ملات، 1 سانتيمتر كمتر اختيار مي‌كنند. رواداري براي طول بلوك 3± و براي عرض و ارتفاع بلوك 5/1± ميليمتر تعيين شده است. علاوه بر اندازه‌هاي ذكر شده ممكن است بلوكها در ابعاد و اندازه‌هاي ديگري نيز بنا به توافق خريدار و سازنده تهيه شوند. مشخصات مواد اوليه مصرفي، طرز ساخت و مراقبت از بلوكها و خشك كردن آنها در استاندارد مزبور آمده است كه بايد از سوي سازندگان رعايت گردد.
مخلوط بتن مصرفي در ساخت بلوك بايد از يك پيمانه سيمان پرتلند و 5/3 پيمانه شن (به درشتي حداكثر نصف ضخامت نازك‌ترين ديواره بلوك) و 5/2 پيمانه ماسه و 150-130 ليتر آب براي بتن لرزيده يا 180-160 ليتر براي بتن نلرزيده تشكيل شده باشد، اختلاط مي‌تواند با دست يا ماشين انجام شود. در صورتي كه ساختن بلوك با وسايل دستي انجام گيرد، مخلوط بايد كم‌كم و در قشرهاي 5 تا 5/7 سانتيمتر در قالب ريخته و هر لايه جداگانه كوبيده و متراكم گردد تا قالب كاملاً پر شود و سپس روي قالب توسط ماله صاف و همسطح گردد. در صورتي كه ساختن بلوك با وسايل مكانيكي انجام گيرد، قالب بايد تا ارتفاع معيني بالاتر از سطح نهايي آن پر شده و مخلوط درون قالب پس از لرزاندن، كوبيده و صاف گردد. پس از قالب‌گيري بايد بلوكها را بلافاصله از قالب جدا نموده و روي صفحات زير بلوكي (پالت)[1] به محل مناسبي براي عمل‌آوري منتقل ساخت، چنانچه توليد بلوك به وسيله ماشينهاي بلوك‌زني سيار (تخم‌كن) انجام شود، بستر زير بلوكها بايد صاف، تميز و عاري از آلودگي و خاك بوده و با بتن يا اندود سيماني پوشيده شده باشد. همچنين براي جلوگيري از تابش آفتاب، ريزش باران و وزش باد، بلوكها را بايد در محلهاي سرپوشيده و دور از جريان هوا توليد كرد. در مورد توليد بلوك با ماشينهاي خودكار بايد به مشخصات فني خاص ماشين توجه كافي مبذول گردد.
هنگامي‌كه دماي محيط از 5 درجه سلسيوس كمتر باشد، بايد توليد بلوك در محوطه روباز را متوقف نمود. به منظور جلوگيري از آثار تخريبي ناشي از تابش مستقيم خورشيد، خصوصاً در دماي بيش از 25 درجه سلسيوس، وزش باد، شسته شدن توسط باران و آبپاشي نادرست، كاهش سريع درجه حرارت در روزهاي اول و سرماي زياد و يخزدگي، عمل‌آوري بلوكهاي بتني امري است ضروري. فاصله زماني بين قالب‌گيري بلوكها و آغاز عمليات مراقبت حداقل 4 تا 5 ساعت خواهد بود. عمل‌آوري ممكن است به يكي از روشهاي زير صورت پذيرد:
الف: عمل آوردن با آب
اين روش كه غالباً در هواي گرم و خشك متداول است به وسايل و تجهيزات خاص نياز ندارد، جز آبپاشي براي حفظ رطوبت و سرپناه براي حفاظت از تابش آفتاب، باد و باران. در اين روش ميزان آبپاشي بستگي به شرايط جوي داشته و حدود يك هفته به طول خواهد انجاميد. در اين روش آبپاشي بايد چنان صورت گيرد كه صدمه مكانيكي به بلوكها وارد نيامده و در تمام مدت بلوكها مرطوب باقي بمانند.
ب: عمل آوردن از طريق گرم كردن
ين روش در كارهاي با ابعاد محدود مورد استفاده است و نياز به تجهيزات و امكانات زياد ندارد.
در اين روش بلوكها در مقابل بخاري مجهز به بادبزن قرار گرفته و هواي گرم از بين آنها عبور مي‌نمايد. روي بلوكها با پوشينه مراقبت[2] به منظور حفظ گرما و رطوبت پوشانيده مي‌شود.
ج: عمل آوردن با بخار آب
براي كاهش زمان عمل‌آوري از روش گرم كردن بلوكها با بخار آب استفاده مي‌شود. اين شيوه عمل‌آوري كه بيشتر در توليد انبوه بلوك به كار مي‌رود، نيازمند اطاقهاي بخار و تجهيزات جنبي آن است. درجه حرارت اين اطاقها تا 80 درجه سانتيگراد مي‌رسد، افزايش و كاهش درجه حرارت بلوكها در اين حالت به آرامي صورت مي‌گيرد تا بلوكها ضمن عمل‌آوري، آب خود را از دست ندهند. در اين موارد مدت عمل‌آوري به حدود يك روز تقليل مي‌يابد.
صرف نظر از اينكه عمل‌آوري به چه شيوه‌اي صورت پذيرد، پس از پايان مدتهاي تعيين شده فوق، بايد بلوكها را به محل مصون از تابش مستقيم خورشيد و وزش باد، منتقل، و به مدت 3 هفته تمام آنها را مورد مراقبت قرار داد، تا به طور يكنواخت خشك شوند، به نحوي كه ميزان رطوبت باقيمانده از (2%) براي بلوكهاي با وزن مخصوص 1400 كيلوگرم بر متر مكعب و (5%) براي بلوكهاي با وزن مخصوص كمتر از 1400 كيلوگرم بر متر مكعب تجاوز ننمايد. مصرف بلوكهاي خشك نشده در ديوار باعث جمع‌شدگي كار و ايجاد ترك خواهد شد و از اين رو رعايت ميزان رطوبت باقيمانده امري الزامي است.
كليه بلوكها بايد سالم، بدون شكستگي سطوح و لبه‌ها و ساير نواقصي باشند كه سبب ضعف بلوك در كار مي‌گردد، از اين رو بلوكها را بايد به هنگام مصرف به دقت مورد بازديد قرار داد و از مصرف بلوكهاي معيوب خودداري نمود.
تاب فشاري متوسط 12 بلوك نبايد از 280 كيلوگرم بر سانتيمتر مربع (براي سطوح پر) كمتر شود مشروط بر اينكه تاب فشاري هيچ يك از بلوكها از (75%) مقدار تاب متوسط به دست آمده كمتر نباشد.
2-3-3-2 بلوكهاي سقفي
ضخامت تيغه‌هاي بلوك سقفي حداقل 15 ميليمتر، عرض تكيه‌گاه بلوك سقفي بر روي تيرچه دست كم 5/17 ميليمتر، رواداري در عرض بلوك 2± و در طول و ارتفاع 5± ميليمتر خواهد بود. مصرف سيمان در اين بلوك به خاطر نازكي تيغه، قدري بيش از بلوك ديواري است.
2-3-3-3 بلوكهاي نمادار
بلوكهاي نمادار به ابعاد بلوكهاي ديواري با نماي صاف و نقشدار تهيه مي‌شوند. براي جلوگيري از زخمي شدن و پريدگي لبه‌ها و سطوح در موقع شكستن بلوكهاي نمادار جهت مصرف، آنها را در اندازه‌هاي نيمه و سه قدي نيز مي‌سازند. به منظور صاف بودن سطوح در اين نوع بلوك بايد مصرف سيمان قدري بيشتر از بلوكهاي معمولي باشد.
2-3-3-4 بلوكهاي سبك
بلوكهاي سبك ديواري و سقفي به منظور كاهش وزن و بار مرده و تقليل تبادل حرارتي و صوتي در ساختمان مصرف مي‌شوند. اين بلوكها را از انواع بتن سبك مي‌سازند كه معمول‌ترين آنها بتنهاي گازي و سبكدانه هستند.
وزن ويژه بلوكهاي سبكدانه از 1200 تا 1450 كيلوگرم بر متر مكعب و تاب فشاري متوسط 3 نمونه آنها بايد دست كم 70 كيلوگرم بر سانتيمتر مربع (در سطح كل بلوك) و حداقل تاب فشاري يك نمونه 55 كيلوگرم بر سانتيمتر مربع باشد، حداكثر ميزان جذب آب در مورد اين بلوكها 30 كيلوگرم بر متر مكعب مي‌باشد.
2-3-3-1 بلوكهاي ديواري
بلوكهاي سيماني ساده بايد به شكل مكعب مستطيل و كاملاً سالم و بدون عيب بوده و سطوح آن چسبندگي كافي با اندود و ملات داشته باشد.
استاندارد ايران شماره 70، سال 1357، بلوكهاي توخالي ديواري را به انواع 40×30×20، 40×20×20 و 40×10×20 سانتيمتر گروه‌بندي كرده و جمع طول قطعات توپر را بيش از كل طول در همان جهت و سطح قسمتهاي پر را بيش از (50%) سطح كل بلوك در جهت عمود بر بار وارده و ضخامت حداقل جداره‌ها و پوسته خارجي بلوكهاي كوچك را 3 سانتيمتر و بلوكهاي متوسط و بزرگ را 4 سانتيمتر تعيين نموده است. ابعاد مذكور اسمي هستند، و اندازه‌هاي واقعي طول و ارتفاع بلوك را، به خاطر وجود ملات، 1 سانتيمتر كمتر اختيار مي‌كنند. رواداري براي طول بلوك 3± و براي عرض و ارتفاع بلوك 5/1± ميليمتر تعيين شده است. علاوه بر اندازه‌هاي ذكر شده ممكن است بلوكها در ابعاد و اندازه‌هاي ديگري نيز بنا به توافق خريدار و سازنده تهيه شوند. مشخصات مواد اوليه مصرفي، طرز ساخت و مراقبت از بلوكها و خشك كردن آنها در استاندارد مزبور آمده است كه بايد از سوي سازندگان رعايت گردد.
مخلوط بتن مصرفي در ساخت بلوك بايد از يك پيمانه سيمان پرتلند و 5/3 پيمانه شن (به درشتي حداكثر نصف ضخامت نازك‌ترين ديواره بلوك) و 5/2 پيمانه ماسه و 150-130 ليتر آب براي بتن لرزيده يا 180-160 ليتر براي بتن نلرزيده تشكيل شده باشد، اختلاط مي‌تواند با دست يا ماشين انجام شود. در صورتي كه ساختن بلوك با وسايل دستي انجام گيرد، مخلوط بايد كم‌كم و در قشرهاي 5 تا 5/7 سانتيمتر در قالب ريخته و هر لايه جداگانه كوبيده و متراكم گردد تا قالب كاملاً پر شود و سپس روي قالب توسط ماله صاف و همسطح گردد. در صورتي كه ساختن بلوك با وسايل مكانيكي انجام گيرد، قالب بايد تا ارتفاع معيني بالاتر از سطح نهايي آن پر شده و مخلوط درون قالب پس از لرزاندن، كوبيده و صاف گردد. پس از قالب‌گيري بايد بلوكها را بلافاصله از قالب جدا نموده و روي صفحات زير بلوكي (پالت)[1] به محل مناسبي براي عمل‌آوري منتقل ساخت، چنانچه توليد بلوك به وسيله ماشينهاي بلوك‌زني سيار (تخم‌كن) انجام شود، بستر زير بلوكها بايد صاف، تميز و عاري از آلودگي و خاك بوده و با بتن يا اندود سيماني پوشيده شده باشد. همچنين براي جلوگيري از تابش آفتاب، ريزش باران و وزش باد، بلوكها را بايد در محلهاي سرپوشيده و دور از جريان هوا توليد كرد. در مورد توليد بلوك با ماشينهاي خودكار بايد به مشخصات فني خاص ماشين توجه كافي مبذول گردد.
هنگامي‌كه دماي محيط از 5 درجه سلسيوس كمتر باشد، بايد توليد بلوك در محوطه روباز را متوقف نمود. به منظور جلوگيري از آثار تخريبي ناشي از تابش مستقيم خورشيد، خصوصاً در دماي بيش از 25 درجه سلسيوس، وزش باد، شسته شدن توسط باران و آبپاشي نادرست، كاهش سريع درجه حرارت در روزهاي اول و سرماي زياد و يخزدگي، عمل‌آوري بلوكهاي بتني امري است ضروري. فاصله زماني بين قالب‌گيري بلوكها و آغاز عمليات مراقبت حداقل 4 تا 5 ساعت خواهد بود. عمل‌آوري ممكن است به يكي از روشهاي زير صورت پذيرد:
الف: عمل آوردن با آب
اين روش كه غالباً در هواي گرم و خشك متداول است به وسايل و تجهيزات خاص نياز ندارد، جز آبپاشي براي حفظ رطوبت و سرپناه براي حفاظت از تابش آفتاب، باد و باران. در اين روش ميزان آبپاشي بستگي به شرايط جوي داشته و حدود يك هفته به طول خواهد انجاميد. در اين روش آبپاشي بايد چنان صورت گيرد كه صدمه مكانيكي به بلوكها وارد نيامده و در تمام مدت بلوكها مرطوب باقي بمانند.
ب: عمل آوردن از طريق گرم كردن
ين روش در كارهاي با ابعاد محدود مورد استفاده است و نياز به تجهيزات و امكانات زياد ندارد.
در اين روش بلوكها در مقابل بخاري مجهز به بادبزن قرار گرفته و هواي گرم از بين آنها عبور مي‌نمايد. روي بلوكها با پوشينه مراقبت[2] به منظور حفظ گرما و رطوبت پوشانيده مي‌شود.
ج: عمل آوردن با بخار آب
براي كاهش زمان عمل‌آوري از روش گرم كردن بلوكها با بخار آب استفاده مي‌شود. اين شيوه عمل‌آوري كه بيشتر در توليد انبوه بلوك به كار مي‌رود، نيازمند اطاقهاي بخار و تجهيزات جنبي آن است. درجه حرارت اين اطاقها تا 80 درجه سانتيگراد مي‌رسد، افزايش و كاهش درجه حرارت بلوكها در اين حالت به آرامي صورت مي‌گيرد تا بلوكها ضمن عمل‌آوري، آب خود را از دست ندهند. در اين موارد مدت عمل‌آوري به حدود يك روز تقليل مي‌يابد.
صرف نظر از اينكه عمل‌آوري به چه شيوه‌اي صورت پذيرد، پس از پايان مدتهاي تعيين شده فوق، بايد بلوكها را به محل مصون از تابش مستقيم خورشيد و وزش باد، منتقل، و به مدت 3 هفته تمام آنها را مورد مراقبت قرار داد، تا به طور يكنواخت خشك شوند، به نحوي كه ميزان رطوبت باقيمانده از (2%) براي بلوكهاي با وزن مخصوص 1400 كيلوگرم بر متر مكعب و (5%) براي بلوكهاي با وزن مخصوص كمتر از 1400 كيلوگرم بر متر مكعب تجاوز ننمايد. مصرف بلوكهاي خشك نشده در ديوار باعث جمع‌شدگي كار و ايجاد ترك خواهد شد و از اين رو رعايت ميزان رطوبت باقيمانده امري الزامي است.
كليه بلوكها بايد سالم، بدون شكستگي سطوح و لبه‌ها و ساير نواقصي باشند كه سبب ضعف بلوك در كار مي‌گردد، از اين رو بلوكها را بايد به هنگام مصرف به دقت مورد بازديد قرار داد و از مصرف بلوكهاي معيوب خودداري نمود.
تاب فشاري متوسط 12 بلوك نبايد از 280 كيلوگرم بر سانتيمتر مربع (براي سطوح پر) كمتر شود مشروط بر اينكه تاب فشاري هيچ يك از بلوكها از (75%) مقدار تاب متوسط به دست آمده كمتر نباشد.
2-3-3-2 بلوكهاي سقفي
ضخامت تيغه‌هاي بلوك سقفي حداقل 15 ميليمتر، عرض تكيه‌گاه بلوك سقفي بر روي تيرچه دست كم 5/17 ميليمتر، رواداري در عرض بلوك 2± و در طول و ارتفاع 5± ميليمتر خواهد بود. مصرف سيمان در اين بلوك به خاطر نازكي تيغه، قدري بيش از بلوك ديواري است.
2-3-3-3 بلوكهاي نمادار
بلوكهاي نمادار به ابعاد بلوكهاي ديواري با نماي صاف و نقشدار تهيه مي‌شوند. براي جلوگيري از زخمي شدن و پريدگي لبه‌ها و سطوح در موقع شكستن بلوكهاي نمادار جهت مصرف، آنها را در اندازه‌هاي نيمه و سه قدي نيز مي‌سازند. به منظور صاف بودن سطوح در اين نوع بلوك بايد مصرف سيمان قدري بيشتر از بلوكهاي معمولي باشد.
2-3-3-4 بلوكهاي سبك
بلوكهاي سبك ديواري و سقفي به منظور كاهش وزن و بار مرده و تقليل تبادل حرارتي و صوتي در ساختمان مصرف مي‌شوند. اين بلوكها را از انواع بتن سبك مي‌سازند كه معمول‌ترين آنها بتنهاي گازي و سبكدانه هستند.
وزن ويژه بلوكهاي سبكدانه از 1200 تا 1450 كيلوگرم بر متر مكعب و تاب فشاري متوسط 3 نمونه آنها بايد دست كم 70 كيلوگرم بر سانتيمتر مربع (در سطح كل بلوك) و حداقل تاب فشاري يك نمونه 55 كيلوگرم بر سانتيمتر مربع باشد، حداكثر ميزان جذب آب در مورد اين بلوكها 30 كيلوگرم بر متر مكعب مي‌باشد.
ساخت قالب بلوك زن